ถอดพระธรรมเทศนาประกอบเสียง แสดงธรรมโดย หลวงพ่อมหาดิเรก พุทธยานันโท จากไฟล์เสียงชุดธรรมจัดสรร ณ วัดดอย

การเจริญสติที่เราทำอยู่
ต้องเข้าใจคอนเซ็ปต์หลักให้ชัดเจน
ไม่เช่นนั้นเราจะเกิดความลังเลสงสัย
ในการปฏิบัติ

ในวิธีการหลวงพ่อเทียน
เน้นการตื่นรู้ เบิกบานเป็นหลัก
ตัวตื่นรู้โดยอาศัยการเคลื่อนไหวเป็นที่ตั้ง
ตลอดเวลา
โดยไม่อาศัยความสงบแบบหลับไหล
แต่อาศัยการตื่นรู้ด้วยใจที่เบิกบาน

ถ้าตื่นรู้ด้วยใจไม่เบิกบาน ก็ยังไม่ถูก
ต้องหาต่อไปว่าเราก็ตื่นรู้อยู่
ทำไมใจมันหดหู่ เศร้าหมอง เงียบเหงา เศร้าซึม
เพราะอะไร ต้องหาต่อไปอีก

พบตัวตื่นรู้แล้ว แต่ยังหาตัวเบิกบานไม่เจอ
เพราะอะไร? นี่คือสิ่งที่เราปฏิบัติอยู่
แต่ในบางครั้งเมื่อมันมีอุณหภูมิสูง
แม้ว่าต้นไม้นั้นได้รับปุ๋ยและน้ำอย่างดี
แต่มันก็เฉาเวลาแดดจัดๆ
เราต้องเข้าใจสิ่งแวดล้อมด้วย

แม้ว่าเราตื่นรู้แล้ว แต่ใจไม่เบิกบาน
เพราะว่าเวทนาเกิดจาก กรรม จิต อุตุ อาหาร
มันแรงเกินไป

เหมือนเราปลูกผักรดน้ำเช้าเย็น
เจอแสงอาทิตย์แรงจัดๆ ก็เฉา
ต้องเข้าใจธรรมชาติของรูปของนามด้วย
ว่ามันเป็นที่ตั้งของความเปลี่ยนแปลง
แปรปรวนตลอดเวลา

เราก็ต้องยอมรับความแปรปรวนของมัน
แล้วเราค่อยใช้สติ สมาธิ ปัญญา
เข้าไปปรับแก้ให้มันทรงตัว
อย่างน้อยตื่นรู้เอาไว้ ไม่ถึงกับเบิกบาน
ก็ยังดีกว่าที่มันเฉาเหี่ยวแห้งไหม้เกรียม

เวลาเราปฏิบัติ
เราใช้ธาตุลมเพื่อการตื่นรู้เป็นหลัก
ไม่ได้อาศัยเพียงลมจากช่องใดช่องหนึ่ง
ไม่ใช่ช่องลมหายใจอย่างเดียว
แต่อาศัยลมที่มารอบด้าน

สัญลักษณ์ของลมคือการเคลื่อนไหว
หมายความว่าการเคลื่อนไหวทั้งเนื้อทั้งตัว
เรียกว่าธาตุลมมารอบด้าน
อาศัยอาการของธาตุลม
แต่ไม่ได้อาศัยลมโดยตรง

ลำพังแต่ลมโดยตรงจากลมหายใจ
กำลังมันไม่พอที่จะตื่นรู้ได้
เพราะทุกขเวทนาที่มารอบด้านมันก็แรง
อาศัยแต่แรงลมแผ่วๆ
ไฟมันไม่สามารถจะพุ่งโพลงได้

เหมือนกับไฟกองใหญ่เวลาที่มันดับ
เป่าเท่าไรมันก็ไม่ลุกไม่โพลง
ต้องใช้พัดลม ใช้เครื่องเป่าขนาดใหญ่
ไฟถึงจะโพลงขึ้นมาได้

ทุกขเวทนาอยู่ในตัวเราตั้งแต่หัวจรดเท้า
ปรากฏทุกส่วน แสบตรงนั้น คันตรงนี้
ร้อนตรงนั้น อับตรงนี้ อ้าวตรงนี้
ขัดตรงนั้น ยอกตรงนั้น
ตลอดทั่วตั้งแต่หัวจรดเท้า

อันนี้คือไฟแห่งทุกขเวทนา
มีตลอดเวลาทีเดียว
มันจะหนักจะเบาจะหนาจะบาง
แล้วแต่เหตุปัจจัยที่ประกอบให้เป็น

ไฟของเวทนามาทั้งสี่ทาง
มาจากกรรม คือการกระทำที่ไม่พอดี
มากเกินไป หนักเกินไป เหนื่อยเกินไป
ก่อให้เกิดทุกขเวทนา

จิต อารมณ์ที่เร่าร้อนรุนแรงเกินไป
ก็ทำให้เกิดความเร่าร้อนทางกายทางใจ

อุตุ ดินฟ้าอากาศ
บางฤดูอากาศหนาวเกินไป เย็นเกินไป
ลมจัด แดดจัดเกินไป

อาหาร แสลงอาหารที่มีธาตุรุนแรง
อาหารที่มากเกินไป
อาหารที่ไม่ถูกกับฤดูกาล
ก่อให้เกิดความปั่นป่วนแปรปรวนได้

กรรม จิต อุตุ อาหาร
จึงเป็นเสมือนเชื้อไฟของเวทนา
ที่มันปรากฏรอบเนื้อรอบตัวของเรา
เราบำบัดไม่ดีมันก็กลายเป็นวิบาก
ให้เราเป็นโรคภัยไข้เจ็บ

โรคปวดหัว ปวดท้อง ความดัน เบาหวาน
มะเร็ง โรคหัวใจ สารพัด
เวลาที่เราท่องคิริมานนทสูตร
ว่าในตัวของเรามีโรคอะไรบ้าง

ถ้าเราไม่ระวังสี่อย่าง
ไม่ระวังเรื่องกรรม จิต อุตุ อาหาร
โรคทุกโรคพร้อมที่จะมาฆ่าเราได้ตลอดเวลา

เราต้องมีความแยบคาย มีปัญญาพอสมควร
ที่จะมาบำบัดโรคทางกายได้ปลอดโปร่ง
ถ้าเราเป็นคนประมาท ชอบกิน ชอบสนุกสนาน ชอบสบาย
ทุกรายเก้าสิบเก้าเปอร์เซ็นต์ ต้องถูกเวทนามันฆ่าเอา

จะไปว่าเวทนามันโหดร้ายไม่ได้
เพราะมันทำตามหน้าที่ของมัน

เรามีหน้าที่เกิด มันก็มีหน้าที่เสื่อม
ไม่เช่นนั้นโลกนี้ก็จะรกรุงรังไปหมด
ไม่มีตัวทำลาย คนก็จะไม่พอมีพอกิน
ทรัพยากรก็จะไม่ย่อยสลาย
เป็นไปตามกฎอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา

ถ้าคนไหนต้องการอยู่แบบจิตสบายกายสงบ
เราก็ต้องแสวงหาปัญญา
จะมัวอยู่ มัวกิน มัวสนุกสนาน มัวสุขสบาย
ตายลูกเดียว ป่วยตลอดชาติ

การแสวงหาสติปัญญามาแก้ไขกฎของไตรลักษณ์
จะอยู่อย่างไร จะกินอย่างไร ไม่ให้มันเกิดโทษ
นั่นคือหน้าที่ของเรา พระพุทธเจ้าท่านสอนไว้หมด

แต่ถ้าเราไม่ทำตาม หรือทำตามไม่ถูก
เราก็ต้องขวนขวายหาแหล่งความรู้
หาทฤษฎีวิชาการ หากัลยาณมิตร ครูบาอาจารย์
มาช่วยให้เกิดสติปัญญา

เราต้องมีศรัทธา ความเพียร
ซึ่งคนแต่ละคนกว่าจะได้พบข้อมูลที่พร้อม
ในการแก้ไขปัญหาทุกอย่างได้ตามต้องการ
ต้องใช้เวลาครึ่งค่อนชีวิต

และครึ่งค่อนชีวิตที่ผ่านไป
ก็ไม่ใช่มาแสวงหาตอนที่มันเกิดเหตุ
มันต้องเริ่มต้นมาแต่แรกๆ
มาแสวงหาข้อมูลตอนที่มันเกิดเหตุแล้วไม่ทัน
ก็ต้องรับผลไป

อันนี้คือหลักของไตรลักษณ์ที่ทำหน้าที่ของมัน
เราจะไม่โทษใคร
พระพุทธเจ้าให้โทษอวิชชา
คือความไม่รู้ของตัวเอง ความไม่ขวนขวาย
ความไม่แสวงหาความรู้ใส่ตัวเอง
โทษความประมาท

เราก็จะได้ไม่ไปเดือดร้อนวุ่นวายกับคนอื่น
เราจะมาโทษตัวเองว่าเป็นผู้ประมาทเสียเอง
เราก็จะไม่แผ่ขยายความทุกข์ของเราไปให้คนอื่น
ให้คนอื่นต้องเดือดร้อนวุ่นวายกับเรา
ยอมรับและแก้ไขไปเรื่อยๆ

ในภาคปฏิบัติเมื่อวานให้การบ้านไปว่า
ผู้ที่ยังไม่เข้าใจ หรือเข้าใจบ้างเล็กน้อย
ต้องกลับมาดูบทเรียนเบื้องต้น
คือการหนักการเบา การเคลื่อนการไหว
ของร่างกายให้ชัดเจน

ไม่ต้องรีบร้อนไปคิดไปรู้อะไร
เอาแค่สิ่งที่เรารับรู้อยู่ได้ชัดๆ
ตามกำลังสติปัญญาของเรา

นั่งอย่างนี้มันหนักอย่างไร
ลุกอย่างนี้มันเบาอย่างไร
เดินแล้วมันหนักอย่างไร เบาอย่างไร
สลับรู้กันไปหนักเบา

หายใจเข้ามันหนักอย่างไร
หายใจออกมันเบาอย่างไร
สังเกตไปเรื่อยๆ ในส่วนที่เป็นรูปนาม

ผู้ใหม่เบื้องต้นต้องเรียนรู้ ศึกษา
ทำความเข้าใจเรื่องรูปนามซ้ำๆ
จนกระทั่งใจมันยอม
ปกติใจมันไม่ยอม มันจะไปคิด
ไปหวัง ไปอยากเรื่องอื่นไปเรื่อยๆ

แต่เรามาที่นี่เราจะมายอมศึกษาเรื่องนี้
เรื่องกายกับใจ
ยินยอมพร้อมใจที่จะดึงกายดึงใจ
มาอยู่ด้วยกันให้ได้

ผู้ใหม่คือผู้ที่ยังไม่เข้าใจ
บางคนปฏิบัติมานานแล้วแต่ยังไม่เข้าใจ
ถือว่าเป็นผู้ใหม่อยู่

ผู้ที่ยังไม่เข้าใจชัดเจน
ต้องกลับมาตั้งต้นตรงนี้เสมอ
มันซ้ำซากมันเบื่ออย่างไรก็ต้องยอม

เหมือนเด็กสอบตกชั้นป.๑
จะซ้ำชั้นอย่างไรก็ต้องยอม
เพราะมันไม่ผ่าน

เพื่อนเขาไปป.๔ ป.๕ ป.๖ ป.๗ แล้ว
เรานั่งเรียนซ้ำชั้นอยู่ป.๑ ก็ต้องยอม
เพราะเรายังอ่านไม่ออกเขียนไม่ได้
ไปข้างหน้าก็ไม่ได้ ไปข้างหลังก็ไม่ได้
ก็ต้องยินยอม

สำหรับผู้ที่ยังไม่เข้าใจ
ต้องมาซักซ้อมเรื่องหนัก เรื่องเบา
เรื่องหยุด เรื่องเคลื่อน

ไม่ใช่เรื่องยากที่ใครจะเรียนรู้ได้
เป็นเรื่องง่ายๆ แต่เราจะตั้งใจรู้หรือไม่ว่า
หยุดเป็นอย่างไร เคลื่อนเป็นอย่างไร
หนักเป็นอย่างไร เบาเป็นอย่างไร
ร้อนเป็นอย่างไร เย็นเป็นอย่างไร

ศึกษาเรื่องเหล่านี้ อาการของรูปนามทั้งหมด
สำหรับผู้ที่ยังเข้าใจไม่ชัดเจน
ต้องกลับมาตั้งต้นเขียนเลขศูนย์ เลขหนึ่ง
เขียน ก ไก่ ถึง ฮ นกฮูก เขียนให้จำ

ตราบใดที่ยังจำไม่ได้
ก็จำเป็นที่จะต้องซ้ำอยู่อย่างนั้น
เป็นปีๆ ก็ต้องยอม เพราะยังจำไม่ได้
ยังเขียนไม่ได้

เหมือนกันกับที่เรายังจำกายไม่ได้
ใจทำหน้าที่อะไรก็ดูไม่ออก
กายทำหน้าที่อะไรบ้างดูไม่ออก
ลุกแล้วอาการหนักเป็นอย่างไรยังดูไม่ออก

นั่งแล้วอาการหนักเป็นอย่างไร
ลุกแล้วอาการเบาเป็นอย่างไร
ก็ยังดูไม่ออก

เวลาเดินเท้าสัมผัสพื้น
อาการหนักกระจายไปตรงไหนบ้าง
ถ้าเราไม่ตามรู้มัน เราก็เรียนซ้ำชั้นอยู่ที่เก่า
ทุกข์ลดลงไม่ได้

พระพุทธเจ้าถึงได้บอกว่า
๑. “เอกายะโนมัคโค สัตตานัง วิสุทธิยา”
มีทางเดียว ไม่มีทางอื่นเลย

ความทุกข์ความเดือดร้อนของร่างกายจิตใจ
มันจะลดลงด้วยวิธีนี้เท่านั้น

จะชำระเวทนาต่างๆ ให้มันเบาบาง
ต้องทำแบบนี้
ชำระความเศร้าหมองในจิตใจให้เบาบาง
ต้องทำทางนี้
ชำระอาสวะกิเลสสังโยชให้เบาบาง
ก็ต้องมาทางนี้

ชำระอาสวะกิเลสสังโยชให้เบาบาง
ก็ต้องมาทางนี้

๒. “โสกะปะริเทวะนัง สะมะติกกะมายะ”
เพื่อการก้าวข้ามความวิตกกังวล
ความเดือดร้อนวุ่นวายในใจ
ความอึดอัดขัดเคือง ความเศร้าหมองในใจ
จะข้ามความรู้สึกเหล่านี้ได้
ก็ต้องมาทางนี้ ไม่มีทางอื่นเลย

ขืนไปทางอื่นในที่สุดก็ไม่พบทางสบาย
ต้องกลับมาทางนี้เหมือนเดิม
แล้วเราจะไปเสียเวลาคิดเรื่องอื่นทำไม

๓. “ทุกขะโทมะนัสสานัง อัตถัง คะมายะ”
ถ้ามาทางนี้ความไม่สบายกายไม่สบายใจ
จะตั้งอยู่ไม่ได้
ความไม่สบายกายจะถูกบำบัดออก
ตลอดเวลา

ถ้าคนไหนนั่งจนเหน็บชากินแขนกินขาแล้ว
ถือว่าไม่ถูกต้อง เพราะความไม่สบายกายมันตั้งอยู่ได้
แสดงว่าเราทำไม่ถูก
ไม่ได้มาทางนี้แต่ ไปทางอื่น

นั่งง่วงนั่งเหงา นั่งเศร้า นั่งซึม นั่งปวดแข้งปวดขา
เหน็บชากินแขนกินขา เราก็ไม่ยอมลุกเปลี่ยน
ก็ถือว่าผิดไปจากทางนี้ แต่เราก็ยังนิยมทำกัน
เพราะมีอวิชชาอยู่

ความไม่สบายกายจะตั้งอยู่ไม่ได้
เพราะมีการพลิก การเปลี่ยน การปรับ
ตลอดเวลา

โทมะนัสสานัง ความไม่สบายใจก็ตั้งอยู่ไม่ได้
เพราะเราคอยบำบัดแก้ไขมันตลอดเวลา
คอยดูว่าความไม่สบายใจมาจากอาการไหนบ้าง

สติสัมปชัญญะที่เรายกมือ ปรับเปลี่ยนเคลื่อนไหว
เป็นตัวโฟกัส สอดส่องอาการความไม่สบายใจ
มีอะไรเป็นเหตุ แล้วดึงออก

เหตุที่ทำให้ใจไม่สบาย ให้ดึงออก ชำระออกตลอดเวลา
มันก็ตั้งอยู่ไม่ได้ เพราะเราดึงมันออกตลอดเวลา
ถ้ามันตั้งอยู่ได้ แสดงว่าเราไม่ได้มาทางนี้
เราปฏิบัติทางอื่นแล้ว

เรามาทางนี้เพื่อทำแบบนี้
แต่ถ้าไปทำอย่างอื่นแล้วมันทุกข์
ก็ต้องปล่อยเพราะไม่ทำตามที่เราบอก
ความทุกข์กายก็ตั้งอยู่ ความทุกข์ใจก็ตั้งอยู่
เพราะเราไม่พยายามปรับเปลี่ยนแก้ไข

๔. “ยายัสสะ อะธิคะมายะ”
เพื่อรู้ธรรมที่เราควรจะรู้
ตามกำลังสติปัญญาของเรา

เรามีกำลังห้าสิบก็รู้ได้ห้าสิบ
มีกำลังร้อยก็รู้ได้ร้อย
รู้ตามกำลังสติปัญญาของตน

สติปัญญาของเรามีสามสิบ
จะให้มันรู้เต็มร้อยก็ไม่ได้
ก็ต้องรู้สามสิบ

สติปัญญาเรามีแปดสิบ
จะให้มันรู้ร้อยก็ไม่ได้
ก็ต้องรู้แปดสิบ

เราต้องพอใจให้มันรู้เต็มที่ของมัน
แต่ส่วนใหญ่เรายังไม่รู้เต็มที่ รู้นิดๆ หน่อยๆ
ซึ่งความจริงเราสามารถรู้ได้ถึงร้อย

มนุษย์ใช้ความสามารถในการแสวงหาการดับทุกข์
ไม่ถึงห้าเปอร์เซ็นต์
เพราะมีความอยาก ความรัก ความชัง เข้าไปหาร

คนสติปัญญาต่ำสุดต้องได้แล้ว
ยี่สิบห้าเปอร์เซ็นต์
ความคิดร้อยเรื่อง ต้องรู้สักยี่สิบห้าเรื่อง

ถ้าไม่รู้เลยแสดงว่าวุฒิภาวะไม่ถึง
ก็ต้องทุกข์ต่อไป
เป็นสิงสาราสัตว์ เป็นเปรต เป็นยักษ์ เป็นมาร
เป็นคนโลภ คนโกรธ คนหลง เป็นทุกข์ต่อไป

ความคิดร้อยเรื่องจะรู้สักยี่สิบห้าเรื่อง
ไม่ได้เลยหรือ
ถ้าคุณพยายามต้องได้ไม่มากก็น้อย

คนที่มีสติปัญญามากกว่านั้น
คิดร้อยเรื่องรู้ถึงห้าสิบเรื่อง
ชีวิตก็จะเบาลงสักครึ่งหนึ่ง

คนที่มีสติปัญญาสูงขึ้นไปกว่านั้นอีก
คิดร้อยเรื่องรู้ได้เจ็ดสิบถึงแปดสิบเรื่อง
เราก็ต้องยอมรับว่าเขามีสติปัญญาดีกว่าเรา
เราได้แค่นี้ก็พอใจตามระดับของเรา

บางคนคิดร้อยเรื่องรู้ร้อยเรื่องเลย
เขาไม่มีทุกข์เหลืออยู่เลย

ท่านก็ได้แบ่งการดับทุกข์ออกเป็นสี่ระดับ
ไม่ใช่ว่าทุกคนจะดับทุกข์ได้ร้อยเปอร์เซ็นต์

คุณดับได้ยี่สิบห้าเปอร์เซ็นต์
คุณก็เข้าใจยี่สิบห้าเปอร์เซ็นต์
ก็ทำให้ได้ยี่สิบห้าเปอร์เซ็นต์ไปตลอดชีวิตของคุณ
คุณก็พออยู่ได้ อย่างน้อยไม่ตกนรกแล้ว

บางคนภายในหนึ่งชั่วโมงอาจจะคิดหลายร้อยเรื่อง
บางคนภายในหนึ่งนาทีคิดได้ร้อยเรื่อง

บางคนคิดร้อยเรื่องรู้ได้ถึงยี่สิบสามสิบเรื่อง
ที่ไม่รู้อีกเจ็ดสิบเรื่องก็พยายามต่อไป

เหมือนของร้อยชิ้น เราแบกได้ยี่สิบห้าชิ้น
กำลังของเราแบกได้แค่นี้

ปูนร้อยถุง เราแบกได้ยี่สิบห้าถุง ตามกำลังของเรา
แต่อีกคนหนึ่งมีกำลังดีกว่าเรา
เขาแบกได้ถึงห้าสิบถุง

อีกคนหนึ่งแบกได้เจ็ดสิบถึงแปดสิบถุง
อีกคนมีกำลังมากแบกได้ทีเดียวร้อยถุง
เราก็ต้องยอมรับว่าแต่ละคน
มีความรู้ความสามารถไม่เท่ากัน

คนที่มีวุฒิภาวะที่จะรู้เรื่องนี้ได้
อย่างน้อยต้องรู้ได้ยี่สิบห้าเปอร์เซ็นต์
ถ้าต่ำกว่ายี่สิบห้าเปอร์เซ็นต์ก็ยากอยู่

ทั้งนี้ต้องใช้ความพยายาม
จู่ๆ คุณจะรู้เลยยี่สิบห้าเปอร์เซ็นต์ เป็นไปไม่ได้
ต้องเดินจงกรม สร้างจังหวะ ทำความเพียร
สักระยะหนึ่งไม่เกินสามวันก็รู้ได้แล้ว

แต่ถ้าคุณทำมาสิบปียี่สิบปียังรู้ไม่ได้
แสดงว่าวุฒิภาวะไม่ถึง ก็ต้องไปทางอื่น
ไม่ใช่ทางนี้ที่จะช่วยได้แล้ว

จะต้องมีศรัทธา ความเพียร เป็นพื้นฐาน
ไม่ใช่ว่าจู่ๆ ใครจะทำได้

ศรัทธาก็ไม่มี ความเพียรก็ไม่มาก
เอาแต่ความโลภ โกรธ หลง มาเป็นนิสัย
ก็ต้องปล่อยให้ทุกข์ไปก่อน
ต้องเวียนว่ายตายเกิดไปตามวาระ

แต่ยังโชคดีที่ได้เกิดมาพบคำสอนพระพุทธเจ้าเท่านั้นเอง
แม้จะยังเอาไปไม่ได้ ก็เรียนรู้เป็นอุปนิสัย เป็นปัจจัย
เผื่อชาติหน้าไปเกิดภพใหม่ที่ดีกว่านี้

 

นี่คือความรู้สึกตัวของคนในระดับที่สอง
คือให้มารู้ความคิด เรียกว่ารู้นามรูป

คนในระดับต้นๆ ให้รู้รูปนามให้ชัด

คนในระดับที่สองให้รู้ความคิด คือนามรูปให้ชัด
ว่าคิดร้อยครั้งเรารู้ได้กี่ครั้ง

คนในระดับที่สามมารู้ว่านามรูปหรือความคิด
มันอาศัยอะไรเกิด
รู้มันอยู่อย่างนั้นแหละ
มันมาจากไหน มันอาศัยอะไรเกิด
มันเกิดมาได้อย่างไร

เสียงระฆังถ้ามันอยู่กันคนละที่
มันดังอย่างนี้ไม่ได้
ต้องอาศัยลมตีจึงเกิดเสียง

ความคิดมันเกิดเพราะอะไร
นามรูปมันเกิดเพราะอะไร

เริ่มตั้งแต่อวิชชาก่อให้เกิดสังขาร
สังขารก่อให้เกิดวิญญาณ
วิญญาณก่อให้เกิดนามรูป
ต้องไปไล่มา

ระฆังอยู่เฉยๆ มันไม่ดัง
แต่ที่มันดังขึ้นมาได้เพราะอะไร

เพราะมีการกระทบ
เราจะทำอย่างไรให้มันกระทบตามที่เราต้องการ

จะกระทบกี่ครั้ง หนักเท่านี้ เบาเท่านี้
สามารถควบคุมได้ตามต้องการ
เรียกว่าในระดับที่สาม
รู้การเกิดขึ้นของนามรูป

อันดับแรกรู้รูปนาม เหตุเกิดของรูปนาม
อันดับที่สองรู้นามรูป เหตุเกิดของนามรูป
อันดับที่สามรู้ความคิด รู้เหตุเกิดของความคิด
ดับทุกข์ได้แล้ว เจ็ดสิบถึงแปดสิบเปอร์เซ็นต์
รู้ที่ไปที่มาของความคิด

คนสุดท้าย ต้องมารู้ว่า
ความคิดมันเปลี่ยนเป็นอารมณ์ได้อย่างไร?
และเหตุเกิดของอารมณ์คืออะไร?

อารมณ์กับความคิด อันเดียวกันหรือคนละอัน?
ไฟกับความร้อนของไฟ อันเดียวกันหรือคนละอัน?
แสงกับดวงไฟ เป็นอันเดียวกันหรือคนละอัน?

แต่ละคนต้องรู้แก่ใจตัวเองว่าในสี่ระดับนี้
เราอยู่ในระดับไหน

รูปนาม เหตุเกิดของรูปนาม เรารู้หรือยัง
นามรูป เหตุเกิดของนามรูป เรารู้หรือยัง
ความคิด เหตุเกิดของความคิด เรารู้หรือยัง
อารมณ์ เหตุเกิดของอารมณ์ เรารู้หรือยัง

เราต้องตรวจสอบตัวเองว่าอยู่ในระดับใด
อย่างไรก็ตาม รูปนาม เหตุเกิดของรูปนาม
ทุกคนต้องรู้ เพราะกายกับใจของเรานั่งอยู่
ใครจะไม่รู้ว่าหนักหรือเบา

เวลามีอะไรมากระทบ ร้อนหรือหนาว
ทุกคนต้องรู้ได้

เบื้องต้นให้รู้อย่างนี้ก่อน
แล้วค่อยหาต่อไปว่ามันเกิดจากอะไร
หนักเกิดจากอะไร
ต้องตรวจสอบตรงนี้ให้ได้ทั่วเนื้อทั่วตัว

กินอาหารอร่อยเพราะอะไร
ไม่อร่อยเพราะอะไร
ชอบเพราะอะไร ไม่ชอบเพราะอะไร
หาเหตุเกิดของรูปนาม

รู้รูปนามพร้อมเหตุเกิด
รู้นามรูปพร้อมเหตุเกิด
รู้ความคิดพร้อมเหตุเกิด
รู้อารมณ์พร้อมเหตุเกิด
เราต้องเรียนรู้อย่างนี้ทุกวันไป

จนกระทั่งรู้สึกได้ว่ามันเห็นทะลุหมด
ตั้งแต่หัวจรดเท้า กายจรดใจ
เห็นนามรูปทะลุหมด
เห็นอารมณ์ทะลุหมด ไม่สงสัย

สิ่งสุดท้ายที่เป็นเครื่องตัดสินคือหายสงสัย
ท่านใช้คำว่านิกังโข
หายสงสัยเรื่องราวของชีวิต
อันนี้คือหน้าที่ของเรา

บทเรียนของวันนี้ ให้แต่ละคนไปสำรวจดู
ว่าเราอยู่ในระดับใด
แล้วตอนเย็นเราจะกลับมานั่งคุยกันว่า
ในสี่ระดับนี้คุณคิดว่าคุณอยู่ในระดับใด
อาตมาก็จะสอบในระดับนั้น

ถ้าคิดว่าอยู่ในระดับรูปนาม
ก็จะถามเรื่องรูปนามให้ครบว่า
รู้ได้ทั้งหมดหรือไม่
ก็ต้องมาแบ่งอีกว่ารูปนามระดับใด

รู้รูปนามระดับที่หนึ่งถึงสี่
รู้นามรูประดับที่หนึ่งถึงสี่
รู้ความคิดระดับหนึ่งถึงสี่
รู้อารมณ์ระดับหนึ่งถึงสี่

สี่คู่แปดบุรุษ มรรคสี่ผลสี่
เราก็ต้องศึกษาไปตามนี้
เราไม่ได้ศึกษาผิดเพี้ยนไป
จากหลักสูตรของพระพุทธเจ้า
แต่สำนวนคำพูดอาจจะต่างไปจากตำรา
เพื่อให้เข้าใจง่ายเท่านั้นเอง

Direk Saksith
www.buddhayanando.com
f: พระพุทธยานันทภิกขุ, พลิกใจให้ตื่นรู้,
หลวงพ่อมหาดิเรก พุทธยานันโท, เซนสยาม,
Dynamic Meditation (นวัตกรรมแห่งสติ)