คนที่ปฏิบัติธรรม
ฟังธรรมมาตลอดชีวิต
ชีวิตไม่เปลี่ยนแปลง
เพราะองค์ประกอบห้าอย่างไม่ครบ
ได้แก่ ศรัทธา วิริยะ สติ สมาธิ ปัญญา

หนึ่ง ศรัทธา ความเชื่อมั่น ความอยากจะศึกษา
ความรักที่จะศึกษาในสิ่งที่เข้ามา ไม่พอ

สอง ถ้าเกิดความเชื่อมั่นแล้ว
ความเพียรที่จะลงมือทำน้อย

สาม ลงมือทำแล้ว
ที่จะปะกอบด้วยสติ สมาธิ ปัญญา
ก็ลดน้อยลงไปอีก

พระทั่วไปก็เหมือนถูกหลอก
ทุกวันนี้คนตั้งใจฟังดีมาก
พอไปสอบเข้าจริงๆ แล้ว
เหลือไม่กี่เปอร์เซ็นต์

หลวงพ่อก็ต้องตรวจสอบ
ไม่งั้นก็เหนื่อยตาย

คนรินตั้งใจริน แต่ไม่ได้ดูขวด
ว่าขวดตั้งอยู่หรือเปล่า
ขวดเปิดฝาหรือสะอาดเปล่า
ไม่ได้ดู

ผู้เสนอตั้งใจนำเสนอร้อยเปอร์เซ็นต์
เหมือนตั้งใจรินน้ำลงขวด
แต่ไม่รู้ว่าผู้ฟังตั้งใจฟังหรือเปล่า
เขาเปิดใจหรือเปล่า
เขาพอใจที่จะฟังหรือเปล่า
ผู้พูดไม่ได้สำรวจ

เมื่อพูดไปแล้ว ทำความเข้าใจไปแล้ว
ในหนึ่งร้อยหวังแค่ห้าคนก็คงยาก

แต่ถ้าสิบคน ยี่สิบคนขึ้นไป
หมายความว่าตัวผู้พูดเป็นที่ตั้งของศรัทธา
ตัวผู้ฟังก็มีปัญญา
ก็จะมีจำนวนมากขึ้น

แต่ถ้าตัวผู้พูดไม่เป็นที่ตั้งของศรัทธา
ตัวผู้ฟังยังไม่เกิดศรัทธา ไม่เกิดปัญญา
ผลก็ยิ่งน้อยเกินไป

อันนี้คือส่วนหนึ่ง
เราไม่ได้หวังว่าทุกคนจะเข้าใจ
แต่อย่างน้อยคือมีโอกาส
ก็สร้างโอกาสให้ได้มานั่งฟัง
สร้างโอกาสให้มาฟัง

อาจจะรินเข้าทีละนิดก็ไม่เป็นไร
รินหลายๆ ครั้ง อาจจะเข้า

ศรัทธาเกิดขึ้นไม่ใช่ของง่ายเลย
ศรัทธาในการที่จะฟัง
ศรัทธาในการที่จะศึกษา

ดังที่หลวงพ่อเสนอว่าลองเดินรอบห้อง
และนับลมหายใจเข้า ได้กี่รอบ
แต่ละรอบหายใจเข้าให้ลึกที่สุด
หายใจออกให้ยาวที่สุด

ในห้าสิบคน จะตั้งใจทำจริงๆ ไม่ถึงห้าคน
อันนี้เป็นสัจธรรม เราต้องเข้าใจ
โอกาสของคนเราไม่เหมือนกัน

รุปนามคือกายใจของเรา
มีความทุกข์และปัญหาเกิดขึ้น
บางครั้งบางคราวหรือตลอดเวลา

เราต้องแยกกันตอบ
รูปเกิดปัญหาโดยบางครั้ง หรือตลอดเวลา?
ตลอดเวลา…
เพราะมันเป็นกฎของไตรลักษณ์

นามเกิดปัญหาขึ้นบางครั้ง หรือตลอดเวลา?
บางครั้ง…
เมื่อใดนามประกอบด้วยรูป
เกิดปัญหาตลอดเวลา
แต่เมื่อใดนามเป็นอิสระ ตัวของมันเองล้วนๆ
ปัญหาก็ไม่เกิด

แต่เมื่อใดเผลอ รูปเข้าไปในนาม เป็นนามรูป
ปัญหาก็เกิด แต่พอเรามีสติปัญญา
แยกรูปออกมาจากนามได้
ปัญหาก็ดับ

เรารู้ว่าตัวรูปคือตัวปัญหา
โดยตัวของมันเอง
เพราะมันเป็นไปตามกฎของไตรลักษณ์

ที่พระพุทธเจ้าค้นพบ
การที่จะพ้นทุกข์ได้มีทางเดียว
คือจะต้องแยกรูปออกจากนามให้ได้
แล้วรูปจะเข้าไม่ถึงนาม เรียกว่าพ้นทุกข์

ความพยายามของเราคือจุดนั้น
จุดที่จะแยกรูปออกจากนาม
เอาอะไรมาแยก

ร้านตัดกระจกใช้เพชรตัดกระจก
เพราะมันคมกว่ากระจก
เวลากรีด เราไม่เห็นรอยตัด

แต่เราจะรู้ว่ากระจกขาด
ต่อเมื่อเราไปกดออกมา
วัตถุ ยังละเอียดขนาดนั้น
แต่อันนี้คือนามธรรม

น้ำใสๆ คือนาม
ตัวขุ่นๆ คือรูป
การที่จะแยกนมออกจากน้ำ
มีขบวนการคือกลั่น หรือไปตากให้มันแห้ง

ถ้าเอาไปตากให้มันแห้งเหลือแต่ผงนม
ก็ใช้เวลานานหน่อย
แต่พอไปกลั่นก็ใช้เวลาเร็วขึ้น

ระบบการแยกรูปแยกนามจึงมีสองระบบ

ระบบสมถะ เหมือนนำนมไปตากแดดให้น้ำแห้ง
มันจะแห้งวันไหนก็ไม่รู้ แต่ตากไว้อย่างนั้น

ระบบวิปัสสนา เหมือนนำนมไปกลั่น
กำหนดเวลาได้เลยว่า
น้ำเดือดขนาดนี้ใช้เวลาชั่วโมงเดียวหรือสองชั่วโมง
น้ำถึงจะแห้ง แล้วนำไปตากแดดอีก

แต่เดี๋ยวนี้ไม่ต้องไปตากแดดให้ลำบาก
พอมันงวดเหลือแต่นม
นำเข้าตู้อบ หรือไมโครเวฟ
ไม่นานก็เหลือแต่นมแห้งๆ เป็นผง
กำหนดเวลาได้

พระพุทธเจ้าจึงมั่นใจในสูตรของท่าน
ถ้าคนไหนทำตามสูตรที่ท่านตรัสรู้แล้ว
อย่างช้าที่สุดไม่เกินเจ็ดปี
อย่างเร็วที่สุดไม่เกินเจ็ดวัน
ถ้าท่านไม่มั่นใจขนาดนั้น
ท่านไม่กล้ารับประกันเวลา

ดังนั้นระบบวิปัสสนาเราประกันได้ว่า
เมื่อนำนมกับน้ำไปต้ม
เราจะให้แห้งได้ในเวลาเท่าไรกำหนดได้
และเราจะเอานมที่แห้งจากน้ำ
ไปใส่ตู้อบหรือไมโครเวฟ
ให้มันแห้งในเวลาเท่าไร กำหนดได้

แต่ถ้าเอาไปตากแดดให้มันแห้ง
โดยอำนาจของแดด กำหนดเวลาไม่ได้
ไม่รู้ว่าวันไหนมันจะแห้ง

บางวันมีแดด บางวันไม่มีแดด
บางวันแดดจ้า บางวันแดดอ่อน
บางวันฝนตก ไม่สามารถควบคุมเงื่อนไขได้
แต่วิปัสสนานั้น ควบคุมเงื่อนไขได้

ปัญหาหรือความทุกข์ที่เกิด
๑. เกิดด้วยตัวของมันเองแน่นอน
๒. เราไม่รู้การเกิดของมัน
๓. เรารู้การเกิดของมัน
๔. เราเป็นผู้สร้างมันขึ้น
๕. ผู้อื่นเป็นผู้สร้างขึ้น
๖. เรากับผู้อื่นร่วมกันสร้างขึ้น
นี่เฉพาะเงื่อนไขของรูป

มาดูว่า ถ้าเราเป็นผู้สร้างขึ้น
เรารู้ว่าปัญหาต้องเกิด

ทุกปัญหาเป็นกลาง เป็นพลังอย่างหนึ่ง
เหมือนไฟกับน้ำ ยังไม่เป็นตัวให้เราทุกข์
แต่มันเป็นกำลัง

ในร่างกายของเรา
ถ้าไม่มีความทุกข์ ไม่มีความหนัก ความหน่วง
เราก็อยู่ไม่ได้

มันจะมีธาตุเกิดและธาตุดับอยู่ในตัว
ธาตุเกิดคือความร้อน ได้แก่ธาตุไฟและธาตุดิน
ธาตุดับคือธาตุน้ำและธาตุลม
เพราะฉะนั้นธาตุสี่จะมีการดับและเกิด
ในตัวของมันเอง

ธาตุดิน น้ำ ลม ไฟ ผสมผสานกัน
เราแยกไม่ออกว่าอันไหนเป็นธาตุหนัก
อันไหนเป็นธาตุเบา เป็นรายละเอียดของมัน

ถ้าร่างกายไม่มีธาตุไฟและธาตุดิน
ก็จะไม่เป็นร่างกาย

แต่ถ้ามีแต่ธาตุดินกับธาตุไฟ
ไม่มีธาตุน้ำกับธาตุลม
ก็จะไม่เป็นรูปอันนี้เหมือนกัน

ดังนั้นในตัวดิน น้ำ ลม ไฟ ที่เป็นรูป
จึงสร้างการเกิดดับ
พระพุทธเจ้าจึงตรัสว่า
ธาตุสี่เป็นสิ่งมหัศจรรย์
เมื่อมันมาสมดุลเป็นปาฏิหาริย์

ธาตุรู้นี้เป็นพลังสุดยอดของสิ่งมีชีวิต
โดยการรวมตัวของธาตุสี่

เมื่อเรามาปฏิบัติ เราจะดูแลธาตุสี่
ด้วยการใช้ตัววิญญาณธาตุ

วิญญาณธาตุที่เกิดขึ้นในธาตุสี่และขันธ์ห้า
ก็เป็นวิญญาณที่เป็นพลังรู้อันหนึ่ง
พลังรู้ที่เกิดโดยธาตุสี่ขันธ์ห้า
พลังรู้นี้เป็นพลังดิบ
พลังรู้ที่ดิบ เราเรียกว่าสัญชาตญาณ

เมื่อเป็นพลังดิบอยู่
เราเอามาใช้แยกรูปแยกนามไม่ได้
เพราะรายละเอียดไม่พอ

เหมือนพลังดิบเช่น เทียนไข ตะเกียง
จุดไต้ จุดไฟ จุดฟืน มันเป็นพลังดิบ
ความร้อนแรง ความคมชัด
ไม่พอที่จะมาบัดกรี มาตัดเหล็ก
มาใช้กับเครื่องอีเล็กโทรนิกทั้งหลาย

ก็เอาพลังดิบนี้มาผ่านขบวนการ
ขบวนการคือกระแสไฟฟ้า โดยพลังความร้อน
แล้วเพิ่มพลังขึ้นมา สามารถนำไปบัดกรีได้
ตัดเหล็กได้ เปลี่ยนสภาวะร้อนให้เป็นเย็น
เย็นให้เป็นร้อนได้ เปลี่ยนสภาวะมืดให้เป็นสว่าง
สว่างให้เป็นมืดได้ ต้องเอามาพัฒนา

ฉันใดก็ดี ตัวรู้สึกตัวที่เป็นพลังดิบ
เราเรียกว่าสัญชาตญาณ
สัญชาตญาณนี้พัฒนามาจากตัววิญญาณ
วิญญาณนี้พัฒนามาจากธาตุสี่

ถ้าเราเก็บน้ำกับนมไว้นานๆ
นมต้องบูดเน่า
แต่ถ้าเราแยกน้ำออกมาใสๆ
แยกผงนมออกต่างหาก
ทั้งผงและน้ำเก็บไว้ทั้งปีก็ไม่เสีย

การแยกรูปแยกนาม
เพื่อเข้าสู่ความเป็นอมตะ
เรียกว่าอมตธรรม
รูปก็ไม่เสื่อม นามก็ไม่เสื่อม

แต่เมื่อใดรูปกับนามปนกันโดยที่ไม่แยก
เหมือนน้ำนม ไม่เกินสามวัน
บางทีเก็บวันเดียวก็ไม่อยากทานแล้ว
มันเริ่มมีกลิ่นตุๆ แล้ว

แต่น้ำใสๆ ที่กลั่นแล้ว เก็บได้ทั้งปี
หลายปีก็ไม่เปลี่ยนแปลง
ผงนมก็เช่นเดียวกัน
แต่มันเป็นรูปอยู่ มันก็ต้องเปลี่ยนแปลงอยู่ดี
แต่อายุมันยืนกว่าที่ทั้งสองอย่างมารวมกัน

อะไรก็ตามขึ้นชื่อว่ารูป
มีการเปลี่ยนแปลงหมด
แต่จะเปลี่ยนแปลงช้าหรือเปลี่ยนแปลงไว
ขึ้นอยู่กับเงื่อนไข

การเปลี่ยนแปลงทั้งสี่อย่าง
โดยที่เราไม่รู้ต่อการเปลี่ยนแปลงของมัน
ก่อให้เกิดรูปอีกอันหนึ่ง
ที่เข้าไปอยู่ข้างใน

รูปนั้นเรียกว่า
“โสกะ ปริเทวะ ทุกขะ โทมนัส อุปายาส”
เปลี่ยนเป็นนามรูป

“อัปปิเยหิ สัมปะโยโค ทุกโข”
ประสบกับสิ่งที่ไม่น่ารักก็เป็นทุกข์

“ปิเยหิ วิปปะโยโค ทุกโข”
พลัดพรากจากสิ่งที่น่ารักเป็นทุกข์
สามีภรรยารักกัน เกิดพลัดพรากจากกัน
ร้องไห้น้ำตาแทบเป็นสายเลือด
เพราะเราไม่รู้ถึงกระบวนการเปลี่ยนแปลงของมัน

“ยัมปิจฉัง นะ ละภะติ ตัมปิ ทุกขัง”
ปรารถนาสิ่งใด
ปรารถนาให้เงินหนึ่งล้านอยู่กับตัวเอง
ไม่ให้มันเสียไปเลย ไม่ได้
ปรารถนาให้คนที่รักที่สุดอยู่กับเรานานที่สุด
ก็เป็นทุกข์

“สังขิตเตนะ ปัญจุปาทานักขันธา ทุกขา”
ทั้งหมดขึ้นอยู่กับประการเดียวคือ
การเข้าไปยึดทั้งรูปและนาม
เป็นทุกข์โดยแท้ เป็นต้นตอของทุกข์
เราสวดกันทุกวัน แต่เราตีบทไม่แตก
เพราะเราสวดแบบนกแก้วนกขุนทองไปแบบนั้น

เมื่อเป็นอย่างนี้ ท่าทีที่เราจะไปจัดการ
รูปนามและนามรูป
ให้เป็นประโยชน์นั้น ทำอย่างไร?

เป็นปัญหาที่เราสร้างขึ้น หรือว่ามันเกิดเอง?
…เราเจตนาสร้างขึ้น

ความทุกข์และปัญหาที่เราเจตนาสร้างขึ้น
ทั้งๆ ที่รู้ว่ามันหนัก มันเหนื่อย
เหงื่อกาฬแตก หายใจไม่ทั่วท้อง
แทบจะใจขาด รู้ว่าเป็นทุกข์
เราทำไปทำไม?

เราสร้างปัญหาเพราะเรารู้ผลว่า
การสร้างปัญหาอย่างนี้ มันจะเกิดผลอย่างนี้
เพราะเรารู้ขบวนการ

เวลาครูออกข้อสอบมา เรียกว่าออกปัญหา
เราไม่ชอบ แต่เราต้องทำ
เพราะรู้ว่าถ้าตอบปัญหาได้ มันจะสบาย
มันจะสอบได้

ที่เราเรียนจบกันมา
ถ้าไม่ผ่านการออกข้อสอบของครู
เราจะเรียนจบมาไม่ได้
นั่นคือการสร้างปัญหาขึ้นมาเพื่อที่จะ
พัฒนาสติปัญญา ให้เกิดแสงสว่าง

แต่ทุกข์เพราะปัญหาที่เราสร้างขึ้น
และคนอื่นสร้างขึ้นร่วมกับเรา
เรารู้ขบวนการขั้นตอนว่า
มันจะไปจบอย่างไร
นี้เรียกว่าตัวปัญหาและตัวทุกข์
กลายเป็นพลังงาน

สมมติเขาออกข้อสอบมาสิบข้อ
เราตอบได้ห้าข้อ
ปัญหานั้นเกิดขึ้นมา
เราดับได้คือตอบถูก

แต่อีกห้าข้อมันเกิดปัญหา
แล้วเราดับมันไม่ได้
ต้องกลับไปทำใหม่

เราต้องไปหาคำตอบให้มันครบ
ถ้าคนไหนตอบได้มากที่สุด
ปัญหาสิบข้อตอบได้แปดข้อเก้าข้อ
ก็ไปแก้ปัญหาอีกแค่สองข้อ

ถ้าปัญหาสิบข้อ เราตอบได้สิบข้อ
เกิดเท่าใด ดับเท่านั้น
เราก็สบายใจ

เกิดเท่าใดดับเท่านั้น หมดปัญหา
ออกข้อสอบมาสิบข้อ เราตอบได้สิบข้อ
หมดปัญหา สบายใจ

เอาความทุกข์มาเป็นประเด็นในการปฏิบัติ
เพราะเป็นการทำร้ายตัวเอง
แล้วคนนั้นก็จะได้รับวิบากทางกาย

นั่งนิ่งไม่ไหวติง
ร่างกายเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา
เราต้องขยันเปลี่ยนตามเขา
เพื่อแก้ไขวิบาก

อีกคนหนึ่งติดสบาย
เรื่องอะไรจะไปทรมานกายให้ลำบาก
เอาสบายดีกว่า เป็นกามสุขัลลิกานุโยค
พระพุทธเจ้าบอกว่าเอาสายกลาง
ทำให้พอดี

หนึ่ง ต้องเห็นถูกต้อง
เห็นถูกต้องคือ
เห็นทุกข์ในร่างกายมีตลอดเวลา

สอง ถ้าเราไม่สามารถควบคุมทุกข์
ที่เกิดทางกายได้ ทุกข์นั้นจะเลยไปหาจิต
เรียกว่าสมุทัย

รูปนามเป็นทุกข์
แต่เมื่อใดเราควบคุมทุกข์อยู่ในรูปนามไม่ได้
เข้าไปสู่จิต เรียกว่านามรูป
คือเป็นสมุทัย

ตัวนามรูปเป็นสมุทัยที่แท้จริง
รูปนามเป็นพียงตัวร่วม
ไม่ได้เป็นสมุทัยโดยตรง

ถ้าเราแก้ความทุกข์ในรูปนามทัน
ทุกข์ก็จะไม่ลามไปสู่จิต ไม่เป็นนามรูป

ต้องใช้ขบวนการ หรือกรรมวิธี
เรียกว่ามรรค

ท่านแยกไว้แปดอย่าง มรรคมีองค์แปด
องค์แรกสัมมาทิฏฐิ

ความหมายของสัมมทิฏฐิข้อหนึ่งคือ
รูปเป็นที่ตั้งของทุกข์โดยประการเดียว

เราต้องปฏิบัติสมถะและวิปัสสนา
เพื่อบำบัดและควบคุมทุกข์
ให้อยู่ในแค่รูปนาม

แต่ถ้าเราไปสร้างทุกข์ให้กับรูปนาม
ไม่เป็นสัมมาทิฏฐิแล้ว

ไปทรมานกายเป็นมิจฉาทิฏฐิ
เพราะไปสร้างความทุกข์ให้กับรูป

เพราะรูปโดยสภาวะแล้ว
มันเป็นทุกข์โดยอัตโนมัติของมันอยู่แล้ว
เราไปเพิ่มทุกข์ให้มันอีก
เป็นมิจฉาทิฏฐิ
เห็นผิดเป็นสมถะ

สมถะจึงมีสองแบบ
หนึ่ง สมถะแบบพราหมณ์
สอง สมถะแบบพุทธ

สมถะแบบพุทธจะเอื้อต่อวิปัสสนา
แต่สมถะแบบพราหมณ์
จะเป็นเส้นขนานกับวิปัสสนา
คนละทางกันเลย

ทุกครั้งก่อนที่เราจะขยับปรับเปลี่ยน
เพื่อที่จะบำบัดทุกข์ ให้ตามรู้เยอะๆ

หลวงพ่อเทียนจึงเอาการเคลื่อนไหว
มาเป็นประเด็น เป็นที่ตั้งของการตามรู้
เพื่อเป็นการบำบัดทุกข์อย่างรู้เนื้อรู้ตัว
เป็นการแยกรูปแยกนามไปในตัว

ทุกครั้งที่มีการปรับเปลี่ยนอิริยาบถ
เพื่อบำบัดทุกข์อย่างรู้เนื้อรู้ตัวชัดเจน
ตรงนั้นแยกรูปกับนามได้เรียบร้อยแล้ว

แต่ว่ายังเป็นมรรคอยู่
เพราะการแยกรูปนามมีสองระดับ
ระดับมรรค และระดับผล

ระดับมรรค ต้องทำบ่อยๆ
มรรคต้องเจริญบ่อยๆ
นิโรธทำให้แจ้ง

ให้เห็นชัดๆ ว่ารูปกับนามแยกกันชัดเจนจริงมั้ย
ให้เห็นชัดๆ ไม่ใช่แยกแบบมั่วๆ
ให้เห็นชัดว่าไม่มีรูปเหลืออยู่จริงๆ

เมื่อจิตใจของเราไม่มีรูปเหลืออยู่
จะรู้สึกโล่ง โปร่ง เบา สบาย ว่าง ผ่อนคลาย
นิโรธจะออมาในลักษณะ โล่ง โปร่ง เบา
สบาย ผ่อนคลาย มีความสงบลึกซึ้ง มีความสุข
อันนี้เป็นผลที่ถาวร

แต่ผลเบื้องต้นที่เป็นระดับมรรค
ต้องปรับเดี๋ยวเบา เดี๋ยวหนัก เดี๋ยวคิด
ยังไม่เป็นผล ถ้าเป็นนิโรธเมื่อใดเป็นผล
มรรคเป็นเหตุ นิโรธเป็นผล

ระหว่างทุกข์และสมุทัย
ตัวไหนเป็นเหตุ ตัวไหนเป็นผล

เพราะฉะนั้น ย่ออริยสัจสี่เหลือสองได้
คือรูปกับนาม

รูปกับนาม ตัวไหนเป็นเกิด ตัวไหนเป็นดับ

รูปเป็นเกิด นามเป็นดับ
การเฝ้าดูรูปนาม คือเฝ้าดูการเกิดดับนั้นเอง
เฝ้าดูการเคลื่อนไหว
คือเฝ้าดูการเกิดดับนั่นเอง

ในวิปัสสนาจึงเอาตัวเกิดดับเป็นอารมณ์
การเกิดดับเป็นปรมัตถ์
เมื่อชัดเจนเราก็ไม่สงสัย เราก็ตั้งใจทำ
ส่วนจะทำได้มากน้อย ขึ้นอยู่กับศรัทธา
เงื่อนไขห้าประการ

หนึ่ง ต้องมีศรัทธา ความรักที่จะทำ
สอง ต้องลงมือทำ

ศรัทธาและความเพียรจะถูกต้อง
มีตัววัดสามประการ
ถ้าถูกต้องแล้ว สติ สมาธิ ปัญญา ต้องเกิด

ถ้าศรัทธาและความเพียรไม่ถูกต้อง
สติ สมาธิ ปัญญา เกิดน้อย หรือไม่เกิด

ทำไมต้องมาซ้ำกัน
ถ้ายังเป็นอินทรีย์อยู่
ยังไม่แน่ว่าจะถูกหรือผิด

แต่ถ้าเมื่อใดเป็นพละ
หมายความว่ามันถูกฝ่ายเดียว
คือประกอบด้วยสติมีกำลัง
สมาธิมีกำลัง ปัญญามีกำลัง

เราจึงมาเพิ่มกำลังให้สติ สมาธิ ปัญญา
โดยการยกมือ ตามรู้การเดินจงกรม
คือการเพิ่มกำลังให้สติ สมาธิ ปัญญา

เมื่อสติ สมาธิ ปัญญา มีกำลังแล้ว
ทำให้ตัวญาณมีกำลัง
มันจะแยกจากสัญชาตญาณและวิญญาณ
พัฒนาจากสัญชาตญาณและวิญญาณ
ให้มาเป็นญาณเฉยๆ เรียกว่าตัวรู้

ถ้าเราไม่ชัดเจนแบบนี้ ปฏิบัติมั่วไปตลอด
มันเสียเวลา

สิ่งที่หลวงพ่อพูดถึง กำลังอธิบายเม็ดยาตัวนี้
แต่หน้าที่ของพวกเรา คือเอายาใส่ปาก ดื่มน้ำ จบ

ในขณะที่รู้สึกไม่สบาย ก็เข้าไปตามรู้มันหน่อย จบ
แต่ความรู้สึกไม่สบายมันเกิดทางรูปตลอดเวลา
ต้องตามรู้ตลอดเวลา

ในครั้งใดที่เราลืมตามรู้ ครั้งนั้นเป็นวิบาก
ที่จะต้องไปแก้ต่อไป

เขาให้ปัญหามาสิบข้อ ทำได้ห้าข้อ
อีกห้าข้อไม่ต้องทำ
อาจารย์ต้องมาบอกให้ไปทำมาให้หมด
ไม่งั้นสอบไม่ผ่าน ต้องไปเรียนซ้ำชั้น

เราก็ต้องเร่งทำข้อสอบ
ปฏิบัติชาตินี้ไม่พอ
ชาติหน้าต้องมาปฏิบัติอีก
ไม่รู้จะได้เกืดมาฟังกันอีกหรือเปล่า

เรื่องนี้ถ้าเป็นรูปธรรมแล้วจะเห็นง่าย
ถ้าเป็นนามธรรมเห็นยาก
เพราะเรายังไม่มีประสบการณ์

ในเรื่องรูปนาม นามรูป แค่สองเรื่อง
เจาะลึกในรายละเอียดออกมาเป็นอย่างนี้

แต่ในภาคปฏิบัติของเรา
ให้มีศรัทธาและความเพียรในการทำ
แค่นั้นเอง

นมหนึ่งแก้ว เอาไปตากแดดเหลือครึ่งแก้ว
นมก็จะยังเสียได้อยู่
ถ้าอย่างนั้นเอาไปต้มให้เหลือครึ่งแก้ว
ทิ้งไว้นานๆ ยังเสียได้อีก
จนแยกได้ชัดเจนว่า นี่คือน้ำเปล่า นี่คือผงนม
ก็จะไม่เสีย

เหมือนเราเคลื่อนไหว ยกมือแต่ละครั้ง
แล้วแต่ว่าน้ำมันงวดแค่ไหน
ความคิดมันงวดลงแค่ไหน
ความรู้สึกตัวมันปรากฏแค่ไหน

ถ้าความรู้สึกตัวเหมือนน้ำใสๆ
มันก็แยกได้เยอะ
ผงนมข้นๆ มันแยกได้แค่ไหน
เราต้องคำนึงถึงคุณภาพในการยกแต่ละครั้ง
กำหนดรู้แต่ละครั้งให้ชัด

แต่คำว่าชัดกับเพ่งเป็นคนละเรื่อง
เพ่ง หมายถึงตั้งใจเป็นสาย
เพื่อเอาความรู้ให้เต็มที่
อันนี้เรียกว่าความอยากเข้าไปแล้ว
อยากจะให้มันชัด

อย่าทำด้วยความอยาก
เพราะความอยากเป็นสมุทัย
ทำให้มันสบาย

ลักษณะที่ทำให้สบาย ให้ถูกต้อง
เราไม่เรียกว่าอยาก
เราเรียกว่าฉันทะ ในอิทธิบาทสี่
รักในการที่จะทำ

ฉันทะที่ถูกต้อง ที่ไม่เป็นตัณหา
ประกอบด้วย วิริยะ จิตตะ วิมังสา
จึงไม่อยากให้มองข้าม

เราต้องทำให้มันถูกต้องให้มากไว้ก่อน
พยายามแยกน้ำใสออกมาให้มาก
บางทีได้ต้มออกมาได้น้ำใสครึ่งแก้ว
แต่ถ้าต้มกันจริงๆ จะได้น้ำใสหนึ่งแก้ว
ผงจะเหลือค่อนลงไปไม่ถึงครึ่งแก้ว

แต่วันนี้เราเคี่ยวไป แห้งแค่ครึ่งแก้วเอง
วันต่อไปก็ไปเคี่ยวต่ออีก
จนกระทั่งแยกผงกับน้ำออกมาให้ชัดเจน

นั่นคือความสำเร็จของเราว่า
แยกรูปแยกนามได้ชัดเจน เป็นปรมัตถ์
แล้วรูปก็จะไม่เกิดอีก
แต่ร่างกายก็ยังทุกข์อยู่

เราจะทำเล่นๆ เผลอๆ เพลินๆ ไม่ได้
ต้องทำอย่างเข้าใจ
ถ้าไม่เข้าใจก็มีปัญหาอีก
เบื่อ เครียด รำคาญ หงุดหงิด

ถ้าทำด้วยความเข้าใจ
จะเบาสบาย ปลอดโปร่ง ผ่อนคลาย มีความสุข
เป็นตัววัดว่าทำถูกหรือผิด
ดูว่าปลอดโปร่ง ผ่อนคลาย สบาย หรือเปล่า

ทำไปแล้วร่างกายมันเกร็ง นั่งทั้งวัน
ก็นอนลงบ้าง จะนั่งให้เครียดทำไม

แต่ระวังไม่ให้สบายเกินไป
หลวงพ่อไม่ได้ห้ามไม่ให้นอน
แต่ให้นอนเพื่อบำบัดทุกขเวทนา
แต่อย่าลืมว่าบำบัดได้แค่พอดี
ถ้าเกินพอดีก็หลับไปเลย

จะบอกว่าหลวงพ่อย่อหย่อนเกินไปให้นอน
แต่ความจริงแล้ว เอาไปใช้ไม่ถูก

ขออนุโมทนาสาธุในความตั้งใจที่จะศึกษา
เรียนรู้ในเรื่องนี้ต่อไป จนสามารถที่จะ
แยกกาย แยกใจ แยกทุกข์ แยกจิต
ออกชัดเจนด้วยกันทุกคนทุกท่านเทอญ